Γεγονός επίσης πως η πλειοψηφία των ταινιών αυτών είναι ταινίες αποκλειστικά και μόνον τηλεοπτικής αισθητικής με ανύπαρκτη πλοκή, υποτυπώδη σενάρια, καταξιωμένους ηθοποιούς παύλα celebrities να προσελκύουν κόσμο στις αίθουσες δυστυχώς όμως χωρίς να ανταποκρίνονται στον πρώτο ρόλο τους αλλά μονάχα στον δεύτερο…και από νοήματα; Από προβληματισμούς; Χα, πολλά ζητάτε!
Ευτυχώς όμως για μας(και το λέω αυτό με μια αίσθηση τεράστιας ανακούφισης και ευτυχίας να με κατακλύζει παράλληλα) υπάρχουν και δυο τρεις, άντε πέντε αν είμαστε τυχεροί, ταινίες ελληνικής παραγωγής κάθε χρόνο που διαφέρουν. Ταινίες που ανταγωνίζονται επάξια ευρωπαϊκές και διεθνής παραγωγές, ταινίες που σε κάνουν να σκέπτεσαι, να προβληματίζεσαι, να αναρωτιέσαι. Ταινίες που σίγουρα σου προσφέρουν μια άλλη κινηματογραφική εικόνα και σε κάνουν να ελπίζεις πως ναι! Κάτι μπορεί να γίνει. Κάτι ήδη γίνεται.
Και ανάμεσα σε αυτές τις δυο, τρεις, άντε πέντε αν είμαστε τυχεροί, ταινίες πάντα θα υπάρχει μια που θα ξεχωρίζει. Ο λόγος που θα ξεχωρίζει βέβαια δεν είναι απαραίτητα γιατί μας άρεσε, γιατί την αγαπήσαμε, γιατί τη λατρέψαμε.
Ο λόγος που ξεχωρίζει μπορεί να είναι γιατί μας θύμισε κάτι.
Ή γιατί μας εξόργισε.
Ή γιατί μας συγκίνησε.
Ή γιατί μας έκανε να γελάσουμε.
Γιατί ρε παιδί μου μέσα σε ένα κλίμα απάθειας και αδιαφορίας αυτή μας δημιούργησε έστω και το παραμικρό συναίσθημα (ακόμη και αν αυτό ήταν οργή η απέχθεια- συναισθήματα δεν είναι και αυτά στο κάτω κάτω;).
Και επειδή πολύ μακρολογώ ας περάσουμε στο παρασύνθημα.
Attenberg!
Attenberg; Τι σημαίνει Attenberg; Τι είναι το Attenberg;
«Η Μαρίνα έχει μεγαλώσει με τον αρχιτέκτονα πατέρα της σ' έναν μικρό βιομηχανικό οικισμό, αποκλεισμένη σχεδόν από την πραγματικότητα του υπόλοιπου κόσμου. Με εξαίρεση την ιδιόρρυθμη σχέση της με τη φίλη της Μπέλα και τη συντροφιά με τον άρρωστο πατέρα της, παρατηρεί τις ανθρώπινες συμπεριφορές από μακριά, σχεδόν με αποστροφή. Ξεναγοί της στον κόσμο των ανθρώπων είναι τα ντοκιμαντέρ για τα θηλαστικά του David Attenborough, η μουσική των Suicide και τα αμήχανα μαθήματα σεξουαλικής συμπεριφοράς της Μπέλας, μέχρι που ένας νεαρός μηχανικός φτάνει στην πόλη για δουλειά.»
Attenberg, Attenborough, χμμ…μα η ερώτηση παραμένει τι είναι το Attenberg;
«Στον Κυνόδοντα έχουμε ένα κοινωνικό σύστημα αδίστακτο, που προσπαθεί να εντάξει μέσα του το άτομο εξαλείφοντας την ατομικότητά του, αναγκάζοντας το να υποταχθεί σε ένα συγκεκριμένο πλέγμα αξιών και κανόνων συμπεριφοράς. Όταν ακολουθεί σωστά τις οδηγίες το επιβραβεύει - με ψίχουλα φυσικά. Όταν παρεκκλίνει από αυτές, το τιμωρεί παραδειγματικά. Στο Attenberg το κέντρο βάρους μετατίθεται στο έτερο αντικείμενο της κοινωνιολογικής μελέτης, που ξεκίνησε ο Κυνόδοντας. Έχουμε το άτομο που προσπαθεί να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο, να γίνει αποδεκτό από τους υπολοίπους. Και για να το επιτύχει αυτό ακολουθεί την διαδικασία της μίμησης. Μυείται στις κοινωνικές συμβάσεις παρατηρώντας τα υπόλοιπα 'θηλαστικά' και υιοθετώντας συμπεριφορές αλλότριες προς αυτό, οικείες ανάμεσα στα μέλη της 'αγέλης'.»
Για διαφόρους λόγους οι συγκρίσεις με τον Κυνόδοντα είναι αναπόφευκτες. Θες γιατί το Attenberg ακολουθει την κινηματογραφική αισθητική του Κυνόδοντα (αφηγηματική φόρμα, φωτισμοί, φωτογραφία, κινηματογράφηση); Θες γιατί ο Λανθιμος αφού πέρασε πρώτα από την τελετή των Oscar για να φύγει δυστυχώς με χέρια άδεια αποφάσισε να κάνει τη χάρη στην Αθηνά Ραχήλ Τσαγγαρη και να κάνει μια εμφάνιση στην ταινία της; Θες γιατί το Attenberg βρίσκεται σε παρομοια θέση με αυτή που βρισκόταν ο Κυνόδοντας – με αρκετά βραβεία και διακρίσεις στα ευρωπαϊκά φεστιβάλ; Θες τέλος γιατί το Attenberg είναι ήδη στο δρόμο για την Ακαδημία ως η επίσημη ελληνική αποστολή, έναν δρόμο που ακλούθησε- ως το τέλος μάλιστα- πέρσι ο Κυνόδοντας;
Για να προλάβω βέβαια όλους αυτούς που διαβάζοντας την λέξη Κυνόδοντας και τα σχόλια περί ομοιοτήτων απέρριψαν μονομιάς μια θέαση του Attenberg (ελπίζω δηλαδή να μην σταμάτησαν να διαβάζουν και το άρθρο) ξεκαθαρίζω το εξής.
Άλλο Attenberg, άλλο Κυνόδοντας. Όπως λέμε άλλο μήλο και άλλο φράουλα. Ναι και τα δυο φρούτα είναι, ναι και τα δυο κόκκινα αλλά ένιωσες ποτέ την ιδία γεύση τρώγοντας τα;
Αυτό που προσπαθώ να πω(ανεπιτυχώς πιθανότατα) είναι πως το attenberg είναι μια τελείως διαφορετική ταινία, που θίγει διαφορετικά θέματα, με μια διαφορετική προσέγγιση σε ένα τελείως διαφορετικό αντικείμενο μελέτης. Εν τοιαύτη περιπτώσει η σύγκριση δεν ωφελεί καμία από τις δυο ταινίες.
…και η ερώτηση παραμένει τι είναι το Attenberg;
Είναι τα «Άσπρα Σπίτια»;
Είναι ένα «ντοκιμαντέρ» πάνω στο ανθρώπινο είδος;
Είναι μια «ταινία ενηλικίωσης»;
Είναι ένα σύγχρονο αστικό western;
Είναι όλα αυτά;…τίποτα από αυτά;
Η Μαρίνα είναι 23. Είναι σκληρή, μοναχική, σχεδόν αποστρέφεται τους ανθρώπους ζώντας σε έναν παράξενο μικρόκοσμο βλέποντας ντοκιμαντέρ για πιθήκους και ακούγοντας Suicide.Η Μαρίνα καλείται να σταθεί στον ετοιμοθάνατο πατέρα της, να βρει τη σεξουαλικότητά της και να «ενηλικιωθεί» βρίσκοντας τον εαυτό της. Να επιβιώσει.
«Την Μαρίνα κινδυνεύεις να μη την καταλάβεις. Μπορεί ακόμα να την θεωρήσεις και χαζή, αλλά αυτό θα είναι δικό σου –τραγικό– λάθος. Γιατί αυτός ο χαρακτήρας εσωκλείει μέσα του ερωτήματα και συναισθήματα που οι περισσότεροι άνθρωποι ούτε θα ρωτήσουνε ούτε θα νιώσουνε ποτέ.»
…και η ερώτηση παραμένει τι είναι το Attenberg;
Θέματα ταμπού όπως η σεξουαλικότητα και ο θάνατος πέφτουν στο τραπέζι. Μια έντονη και αρκετά σκληρή κριτική στο πρόσωπο της «σύγχρονης» Ελλάδας, των νομοθετικών πλαισίων που ορίζουν το θάνατο, των φιλικών σχέσεων, των ερωτικών σχέσεων. Μια κριτική επίκαιρη και συγχρόνως διαχρονική. Μια βαθιά ευαίσθητη και λυρική ταινία, πάνω στην ωρίμανση ενός ατόμου.
…και η ερώτηση παραμένει τι είναι το Attenberg;
Λοιπόν την απάντηση αυτή δεν μπορώ να την δώσω εγώ.(!) Η μαγκιά είναι να την βρεις μόνος σου. Να δεις, να σκεφτείς, να νιώσεις…τότε θα ξες τι είναι το Attenberg. Και το κάθε Attenberg.
Το άρθρο αυτό σαφέστατα δεν αποτελεί κριτική της ταινίας- δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου εξάλλου. Αποτυπώνει απλά την αίσθηση που μου άφησε η ταινία , μια αίσθηση πρωτόγνωρη, περίεργη και σίγουρα μπερδεμένη. Για αυτή ακριβώς την αίσθηση όμως η ταινία ξεχώρισε από το σωρό!
Ο Χρήστος Ζαφειριάδης, μέλος της Κινηματογραφικής Λέσχης του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων & Τεχνών (αξίζει νομίζω να αναφέρω τις πηγές μου) γράφει για το Attenberg :
«Το Attenberg είναι δεξιοτεχνικά βυθισμένο στον μακάβριο ρεαλισμό ανθρώπων που χάσανε και –για λίγο;– χάθηκαν και οι ίδιοι. Εκεί υπάρχουν κάποιες στιγμές που μερικοί δεν θα ξεχάσουμε ποτέ. Ένα ξαφνικό «σκάσε» της Μαρίνας (το οποίο κρύβει μέσα του όσα δεν χωράνε στους διαλόγους μιας ταινίας) και την πιο ειλικρινή αντίδραση σε θάνατο που έχω παρακολουθήσει ποτέ στον κινηματογράφο. Ακόμα και αν οι περισσότεροι δεν καταλάβουνε τον λόγο. Παράλληλα όμως η ταινία πρεσβεύει την συντροφικότητα, δίνοντας αξία στην ανάγκη του να έχουμε κάποιον δίπλα μας. Κάποιον που δεν θα ντρεπόμαστε και μαζί του θα φτύνουμε τον κόσμο που μας έτυχε από ψηλά. Κάποιον που θα ανταλλάσουμε βρισιές, θα φιλιόμαστε με γλώσσα και θα χορεύουμε υστερικά, πιασμένοι αγκαζέ. Και που θα μας κοιτάει στα μάτια και θα μας δίνει κουράγιο και δύναμη, κρατώντας με μανία το δεξί μας χέρι. Ή το αριστερό, δεν έχει σημασία.
Δείτε την ταινία. Υπάρχει σοβαρός λόγος.»
Γιατί μια ταινία είναι μόνο η αφορμή, προσθέτω εγώ. Και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε.
